Hamilelikte Beslenme

Sağlık yazılarıBeslenmeHamile

Sağlıklı bir toplumun, sağlıklı bireyler yetiştirmek ile mümkün olmaktadır. Sağlıklı bireyin yetiştirilmesinde ilk aşama olan hamilelik ve bu özel döneminde yeterli ve dengeli beslenme ayrı bir önem taşır.

Yapılan araştırmalar, annenin hamilelik döneminde yeterli ve dengeli beslenmesine bağlı olarak anne sağlığının uzun süreli korunacağını, bebeğin sağlıklı doğması ve gelişmesi yönünden de olumlu sonuçlar alınacağını göstermektedir. Yetersiz ve dengesiz beslenme, hem bebekte hem de annede sorunlar yaratabilmektedir.

Anne adaylarının hamilelik öncesi veya hamilelik dönemi beslenmesinde bazı besin öğelerini yetersiz almaları sonucu bebekte bazı anomaliler gözlenir. Örneğin yetersiz enerji alınımında spina bifida, hidrosefali, diğer santral sinir sistemi hastalıkları, A vitamini yetersiz alınımında mikrosefali, göz, kraniofasiyal, D vitamini yetersiz alınımında iskelet sistemi, folik asidin yetersiz alımında ise nöral tüp defekti gibi anomalilerin gelişebileceği gözlenmektedir.

Anne için ise yetersiz ve dengesiz beslenme; ağırlık azalması ve karşılanmayan besin öğesi gereksinimlerine bağlı, dişlerde çürüme, kemiklerden kalsiyum çekilmesi, yetersiz protein alımından dolayı da ödem oluşumu gözlenebilir. Aşırı besin alımı ve fazla yağlanmasından dolayı sezaryen doğum, geç doğum, anne karnında bebeğin mekonyum denilen bebeğin kendi dışkısını yutması ile aspirasyonu, ölü doğum riski olabilir. Şişman veya obez hamile kadınlarda, hamilelik diyabeti (gestasyonel diyabet), hipertansiyon ve preeklemsi riski normal kilolu hamilelere oranla daha yüksektir.

Annenin  alması gereken ideal kilo “Beden Kitle İndeksi” ‘ne göre belirlenir.

20 yaşından daha küçük anneler eğer 2 yıldan beri düzenli adet dönemine sahip ise BKİ’ye göre değerlendirme yapılabilir. Anne adayı 2 yıldan beri düzenli adet dönemine sahip değilse kilo alımını doktoru ile saptanmalıdır.

Karnında birden fazla bebek taşıyanlar, 16 – 20,5 kg arasında kilo almalılar. İlk 3 aydan sonra kilo alım hızının ortalama 0.7 kg / hafta olması iyidir. Üçüz gebelikte ise 20.5 – 30 kg arasında kilo alımı önerilebilir ve hafta başına yaklaşık olarak 1 kg almalılar.

Hamilelikte 12 kg alan bir gebede kiloların nerede biriktiğini aşağıda görebiliriz.

·        3,2 kg kan ve ekstra sıvılar

·        2,7 kg kas ve yağ

·        1,1 kg göğüsler

·        1,1 kg uterus

·        0,7 kg plesanta

·        3,4 kg Bebek

·        0,9 kg Amniyotik sıvı

Emzirme döneminde kullanılmak üzere ve bebeğin gelişimi için mutlaka yukarıda belirtilen miktarlarda kilo alınmalıdır.

ilk 3 aylık dönemde anne adaylarında mide bulantısı meydana gelebilir.Bu bulantıların vücuttaki hormonların seviyelerinin değişmesinden özellikle östrojen düzeyindeki artıştan

kaynaklandığı düşünülmektedir, mide bulantısı olan gebeler için öneriler şunlardır

·        Yataktan yavaşça kalkmaları uygundur

·        Uyanıp, yataktan kalkmadan önce tuzlu ve kuru gıdaların tüketilmesi sıklıkla sabah meydana gelen bulantıyı azaltacaktır

·        Azar azar fakat sık yemek yenilmelidir

·         Uzun süre açlıktan sakınılmalıdır

·        Gebenin kendisini kötü hissedeceği kokulardan ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmaya çalışması bulantının tetiklenmesini engellemiş olacaktır

·         Öğün sırasında sıvı tüketilmeyip, sıvı tüketimini öğün aralarında yapmalıdırlar

·        Kahve ve çaydan sakınılması,

·        Kızartma ve yağlı besinlerinin tüketilmesi bulantıyı artırır.

·        Yiyecekleri yavaşça tüketmesi,

·        Yiyeceklerin soğuk olarak tüketiminin sağlanması.

Gebelikte sağlıklı beslenme

Bebek, ihtiyacı olan besinin tümünü annesinden alır. Bu nedenle beslenme; bebeğin iyi gelişmesi ve annenin sağlığı, açısından önemlidir

Gebelik süresince ortalama alınan enerji ,2200 – 2500 kalori olmalı, 1800kalorinin altına düşülmemelidir bunun yanında gebe şişman olsa bile düşük kalorili zayıflama diyeti yapmamalı, düzenli beslenme ile ilk üç ay kilo alımı önlenmelidir.

Alınan proteinin % 60’ının biyolojik değeri yüksek olan hayvansal kaynaklı et, süt, peynir, yumurta gibi besinlerden karşılanmalıdır.

Günlük alınan enerjinin %30’u diyette yağlardan sağlanmalı. Yağlar bebeğin gelişimi, annenin; obezite, diyabet ve koroner kalp hastalıkları, riskinden korunması için dengeli alınmalıdır. Gebelikte omega 3 yağ asidinden zengin besinlerin, özellikle alınması, bebeğin sinir sisteminin ve gözün gelişiminde etkindir. Omega 3 yağ asitinin en iyi kaynakları; balık çeşitleri ve deniz ürünleridir. Semizotu yeşil sebzeler, kanola yağı, soya yağı, ceviz yağı, badem ve avokadodur.

Gebelik döneminde demir ihtiyacı artar. Günlük ortalama 15-20 mg/gün demir olarak alınması gerekir. Bunun sağlanması için kırmızı et ve türevleri, yumurta, koyu yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, kuru üzüm ve kuru incir gibi demirden zengin besinlerin tüketimi arttırılmalıdır. Bütün gebelere özellikle gebeliğin 2. yarısından itibaren diyete ek koruyucu olarak demir eklenmesi önerilmektedir.

Gebelik döneminde kalsiyum ihtiyacı artar ve bu ihtiyacın karşılanması için gebe kadının günlük kalsiyum gereksinimine 500 mg ek yapılması gerekir. Süt, yoğurt, peynir, pekmez, fındık ve kurubaklagiller gibi kalsiyumdan zengin besinler gebenin beslenme planında yer almalıdır.

Gebelik dönemindeki en önemli vitaminlerden bir tanesi folik asittir. Folik asit yetersizliğinde düşük doğum ağırlığı, beyin gelişimi yetersizliği veya nöral tüp defekti gibi problemlerle bebekler doğabilir. Bu nedenle planlı bir gebelik değilse doğurganlık çağında folik asit ek olarak alınması gerekirken (400 mikrogram) , planlı bir gebelik ise ilk 3 ay günlük 400 microgram ek folik asit alınmalıdır. Kurubaklagiller, yumurta, yeşil yapraklı sebzeler gibi folik asitten zengin gıdalar ile beslenme desteklenmelidir.

Gebelikte kullanılan ilaçlar ve alkol bebeğe zarar vereceğinden tüketilmemeli ve aşırı miktarda kafeinli içecekler kahve, çay, kolalı içecekler tüketilmemelidir.

Hamilelik dönemindeki beslenme sırasında dikkat edilmesi gereken noktalara bakacak olursak;

·         Hamilelik döneminde kesinlikle ağır zayıflama diyetleri yapılmamalıdır. Kilolu bir hamilelik başlangıcı var ise ilk 3-4 ay diyetisyen kontrolünde kilo alımı önlenebilmektedir

·        Kalsiyumunun en iyi kaynağı olan süt, yoğurt ve peynir düzenli tüketilmeli,

·        Kurubaklagil, bulgur karışımı yemekleri, C vitamininden zengin sebze ve meyvelerle birlikte tüketilmeli

·        Taze sebze ve meyveler zengin vitamin mineral desteği için her gün düzenli olarak tüketilmeli,

·        Katkı maddeleri içeren yiyecekleri (Salam, sosis, sucuk hazır çorba gibi) mümkün olduğu kadar seyrek yenmeli mümkünse yenmemeli,

·        Kuru meyveler ve kuruyemişler demir ve kalsiyum gibi minerallerden zengin olduğu dikkate alınarak yoğun enerjileri nedeniyle kilo kontrol edilerek tüketilmelidirler

·        Sebzelerin, makarna ve eriştenin, mercimek, nohut ve kuru fasulyenin haşlama suları dökülmemeli, bu yiyecekler önceden yıkanıp ıslatıldıktan sonra pişirilmeli,

·        Anemiyi (kansızlığı) önlemek açısından yemeklerle birlikte çay içilmemeli, yemek yedikten 1-2 saat sonra açık olarak içilmeli, içecek olarak ıhlamur, nane, papatya gibi bitki çayları tercih edilmeli,

·        Pekmez zengin demir içeriğine sahip bir besindir. Şeker yerine tatlı olarak tercih edilmeli böylece kansızlığa karşı önlem alınmış olur.

·        Hazır meyve suları, asitli gazlı içecekler yerine taze sıkılmış meyve suları, ayran, bitki çayları, kompostolar, içecek olarak tercih edilmelidir

·        Sigara ve alkol kullanılmamalı

·        Tarım artıklarının olabileceği düşünülerek sebze ve meyveler iyice yıkanmalı,

·        Yiyecekler hazırlanırken ellerin temiz olmasına dikkat edilmeli ve eller sık sık sabunlu su ile yıkanmalıdır

Uzm. Diyetisyen Hatice KOÇAK